Phân loại và đặc điểm của các phương pháp thuộc da

Thuộc da là gì?

Thuộc da đã được thực hiện từ hàng ngàn năm trước bởi các nền văn minh cổ đại như ở Sumer và Ấn Độ. Thuộc da là quá trình xử lý da của động vật, làm thay đổi vĩnh viễn cấu trúc protein của da tạo thành vật liệu bền hơn, giảm tối đa khả năng bị phân hủy và tạo màu cho da thuộc để chuẩn bị cho những ứng dụng sau này. Cụ thể trong quá trình thuộc da người thợ sẽ thực hiện một số kỹ thuật, bao gồm:

  • Loại bỏ các phân tử nước khỏi protein collagen.
  • Loại bỏ các phần không có tính ứng dụng như mỡ, máu, thịt và có thể cả lông cùng lớp bề mặt trên cùng chứa sẹo.
  • Củng cố cấu trúc sợi của da.
  • Bảo vệ da khỏi các vi khuẩn gây phân hủy và làm hỏng da.
Quy trình da thuộc

Tóm tắt quy trình thuộc da. Ảnh: Internet

Sơ lược quy trình thuộc da

Thuộc da là quá trình vô cùng phức tạp, mỗi một bước đều đòi hỏi sự tỉ mỉ và khéo léo của người thợ. Sau đây là sơ lược một số điểm quan trọng của mỗi bước trong quy trình thuộc da cơ bản:

Bước 1: Trước thuộc da (Pre-tanning)

Bước đầu tiên của công đoạn này là xử lý da tươi (raw hide) để sẵn sàng cho công đoạn thuộc. Khi đó da sẽ được sơ chế bằng cách lọc sạch thịt và mỡ. 

Nếu da cần được vận chuyển hoặc chưa đưa vào công đoạn thuộc da ngay sau đó, da sẽ được bảo quản (curing) để tránh bị phân hủy bởi vi khuẩn trong vòng 5 giờ kể từ khi khai thác. Hiện đang có 5 cách bảo quản da tươi như:

  • Phơi khô tự nhiên: Phương pháp này được sử dụng chủ yếu ở vùng có khí hậu ấm và độ ẩm thấp, có thể lưu trữ được vài tháng nhưng ít phổ biến vì thành phẩm cuối có chất lượng thấp.
  • Cấp đông: Phương pháp này sẽ làm các phân tử nước trong da bị đóng băng và có thể phá hỏng cấu trúc của da. Hơn nữa, da phải được duy trì trạng thái cấp đông khi đến với xưởng thuộc, dẫn đến chi phí và rủi ro cao khi vận chuyển. 
  • Ướp khô với muối: Tương tự như nguyên lý muối thịt, muối sẽ giúp loại bỏ nước ra khỏi da tươi, và làm da trở nên trơ cứng hơn. Phương pháp này có thể lưu trữ da được trong vài tháng.
  • Ngâm nước muối: Da tươi sẽ được ngâm trong dung dịch muối đặc. Đây là phương pháp bảo quản được ưa chuộng chất vì bảo lưu được tối đa chất lượng của da và có thể lưu trữ được trong vài tháng.
  • Phơi khô bằng máy: Da tươi sẽ được bảo quản trong máy chuyên dụng. Nhiệt độ, độ ẩm, và khí lưu sẽ được kiểm soát chặt chẽ để đảm bảo giữ được tối đa chất lượng da cho đến khi thuộc và có thể lưu trữ được trong vài tháng.
Quy trình thuộc da

Ảnh: Internet

Sau đó, để đảm bảo da khi đến công đoạn thuộc da đã được xử lý sạch sẽ không còn các phần thừa như thịt/mỡ, lông và đã được khử trùng, những người thợ sẽ tiến hành 3 bước cuối cùng trong công đoạn pre-tanning, bao gồm:

  • Phân loại/Tỉa: Da được phân loại theo mục đích sử dụng thành phẩm. Các phần da lỗi, xấu hoặc không tận dụng được sẽ được cắt bỏ.
  • Ngâm/Rửa: Ngâm nước giúp loại bỏ muối bảo quản bám trên da và đưa độ ẩm của da về lại trạng thái ban đầu. Cùng với đó, một số hoạt chất khử trùng sẽ được thêm vào trong quá trình ngâm để đảm bảo da không bị phân hủy.
  • Tẩy lông: Công đoạn này được gọi là “liming” khi da được cho vào các bồn quay (drums) cùng với chất kiềm và hỗn hợp các chất khác (cyanides, amines, sulfides,…) và quay đều. Việc này giúp làm yếu cấu trúc lông và một số protein, mỡ, collagen không có lợi cho thành phẩm sau cùng, đưa độ pH của của da tới 12. Trong trường hợp muốn giữ lông lại trên da, mặt không da sẽ được xử lý bằng 1 hỗn hợp đặc biệt để loại bỏ lông ở mặt đó.

Bước 1: Thuộc da (Tanning)

Sau giai đoạn chuẩn bị là đến thuộc da. Có một vài cách để thuộc da sống và mỗi phương pháp thuộc sẽ cho ra các thành phẩm có tính chất khác nhau, phù hợp với mục đích sử dụng khác nhau.

Trước hết, da sẽ được đưa vào công đoạn “bating” bằng một loại hoạt chất enzyme đặc biệt được dùng để tăng độ mềm và dẻo cho da. Loại hoạt chất này hoạt động tốt nhất trong điều kiện pH thấp, vì vậy, để khiến độ pH của da xuống thấp hơn, những người thợ sẽ sử dụng một loại muối đặc biệt và công đoạn này được gọi là “buffering/ deliming”.

Tiếp đó da sẽ được đưa vào công đoạn quan trọng nhất – công đoạn thuộc da. Hiện đang có 2 phương pháp thuộc phổ biến nhất là phương pháp muối Chrome và phương pháp thảo mộc (vegetable tanning).

Phương pháp muối Chrome 

Da sẽ được xử lý bởi muối và axit sulfur để kéo độ pH của da xuống bằng 2 (pickling) bởi các hoạt chất thuộc da của phương pháp thuộc muối chrome chỉ hoạt động trong môi trường pH thấp. Các hạt muối chrome sẽ bám vào các phân tử collagen ở da và gia tăng khoảng cách giữa các protein. Việc này cho phép da thành phẩm có khả năng kéo dãn và chống co rút do nhiệt tốt hơn. Ưu điểm của phương pháp này là các hạt muối chrome nhỏ hơn phân tử của tannin (chất thuộc thảo mộc) nên có thể xâm nhập vào cấu trúc da nhanh hơn nhiều lần. Da thành phẩm của phương pháp Chrome thường chứa 4-5% muối chrome.

Tuy nhiên, da được thuộc bằng muối Chrome sẽ phải có thêm bước tái thuộc da (re-tanning) vì da chỉ có màu xanh nhạt và chưa đạt được độ mềm và dẻo mong muốn. Quá trình tái thuộc da sẽ tập trung tăng cường tính dẻo và mềm, đồng thời tạo màu và hình thù cuối cùng cho da. Trong công đoạn này, da sẽ được nhuộm bởi dung dịch nước hòa tan hoặc dầu để đẩy phân tử màu sâu hơn vào sợi da. Trong khi nhuộm, các hoạt chất cần thiết có để được cho vào để thay đổi độ mềm, dẻo và tuổi thọ bảo quản của da. Tiếp đó là bước bôi trơn (fatliquoring) quá trình gia tăng độ bền và độ dẻo cho da bởi khi đến bước này, da thường sẽ hơi khô và cứng. Các nguyên liệu thường được sử dụng bao gồm dầu khoáng, chất béo tự nhiên, chất béo tổng hợp, dầu tổng hợp. Cuối cùng da sẽ được phơi (setting) để da được căng ra và làm khô (drying) bằng cách đưa qua các con lăn lớn để ép hết nước ra hoặc sử dụng các loại máy hút chân không chuyên dụng.

Quy trình thuộc da

Ảnh: Internet

Phương pháp thuộc thảo mộc (Vegetable Tanning)

Phương pháp này thường kéo dài từ 2 ngày, cho tới 30-90 ngày. Da sẽ được ngâm trong các bồn chứa to được trộn lẫn với hỗn hợp tannins, được làm từ các loại cây và vỏ cây lấy từ hạt dẻ (chestnut), cần độc (hemlock), đước (mangrove), sồi (oak), redoul, keo (wattle), mimosa. Với phương pháp thuộc thảo mộc, da thường cho ra màu sắc tự nhiên và các hoạt chất có thể hoạt động tốt ở môi trường pH cao nên không cần tới bước pickling hay tái thuộc da. Sau khi hoàn thành công đoạn thuộc da, da sẽ được làm khô bằng cách đẩy qua các con lăn để giảm độ ẩm và nước có trong da, rồi phơi khô hoặc sấy khô vừa đủ.

Quy trình thuộc da

Ảnh: Internet

Tiếp đó, da sẽ được tách ra thành các lớp với mục đích sử dụng khác nhau, bao gồm:

  • Full grain: Được lấy từ lớp thượng bì (grain) của da, không qua bào mòn. Đây là lớp da cứng cáp và khỏe nhất, được cho là có giá trị nhất.
  • Top grain: Gần giống như full grain nhưng bề mặt sẽ được bào mòn để loại bỏ sẹo và làm đều bề mặt giúp da mềm và dẻo hơn.
  • Genuine-Corrected/ Split-Grain: có thể lấy từ bất cứ lớp da nào, và trải qua quá trình xử lý bề mặt để loại bỏ sẹo, làm đều, tạo màu và dập vân.
  • Bonded: là loại da được tạo ra bằng các tận dụng các vụn da trong quá trình thuộc và kết dính bởi Polyurethane hoặc latex, dính trên bề mặt của vải hoặc giấy. Lượng da thực tế có trong thành phẩm có thể đạt từ 10-90%.

Cuối cùng, da sẽ được lạng để đạt được độ mỏng như mong muốn để kết thúc công đoạn thuộc da.

Bước 4: Hoàn thiện bề mặt (Finishing)

Ở bước này da sẽ được dưỡng (conditioning) bằng chất dưỡng được phủ lên bề mặt da để bảo quản độ ẩm và dầu của da. Sau đó, cán (stalking/drying milling), tức dập bằng máy, để làm mềm. Cùng với đó, da sẽ được bào mịn (buffing), dập vân bề mặt (surface pressing) và hoàn thiện bề mặt bằng cách phủ lên bề mặt chất tạo các hiệu ứng và tính chất thêm cho da.

Quy trình thuộc da

So sánh các phương pháp thuộc da

các loại da thuộc

Thuộc da Chrome 

Khoảng 75% da được làm ngày nay là thuộc da chrome. Quá trình thuộc da chrome liên tục được nghiên cứu để tái chế toàn diện, giảm tiêu thụ nước và quản lý nghiêm ngặt các chất thải ra môi trường. Thành phẩm của phương pháp thuộc da chrome có độ bền cao và chống thấm tốt nhưng do được thuộc bằng hoá chất nên khi tiếp xúc với da rất dễ gây kích ứng và độc hại.

Thuộc da thảo mộc

Thuộc da thảo mộc là phương pháp thuộc da lâu đời nhất, tuy thường mất nhiều thời gian hơn để tạo ra thành phẩm da có tính thẩm mỹ và tuổi thọ cao. Quá trình thuộc da thảo mộc sử dụng lượng tannin gấp vài lần so với da thuộc chrome và lượng nước thải cũng cần được xử lý nhiều hơn nhưng do sử dụng các nguyên liệu thô tự nhiên nên phương pháp này được coi là giải pháp bền vững và thân thiện với môi trường. Da thuộc thảo mộc thường dày nhưng vẫn có độ mềm, an toàn hơn, ít gây kích ứng da, và không độc hại.

Tại Heritela, các sản phẩm được ứng dụng linh hoạt giữa các loại da tùy theo nhu cầu sử dụng của quý khách hàng. Phương châm của chúng tôi là tạo ra những sản phẩm về da bền, đẹp, và an toàn với người dùng.

Nhận ưu đãi sớm nhất từ Heritela

Vui lòng chờ
Loading...